Khám thờ gia tiên gỗ: Ý nghĩa và Cách chọn khám thờ

Khám thờ gia tiên gỗ là một trong những món đồ không thể thiếu trong không gian thờ cúng của người Việt. Đây không chỉ là một nét đẹp trong tín ngưỡng văn hóa mà còn là cách để tôn vinh ông bà tổ tiên, nhớ đến cội nguồn và kết nối với tinh thần thần linh. Trong bài viết này, chúng ta sẽ tìm hiểu về khám thờ là gì, ý nghĩa của nó trong thờ cúng, và cách chọn một khám thờ đẹp phù hợp với phong thủy gia đình bạn.

Nguồn gốc và Lịch sử của khám thờ

Khám thờ, một biểu tượng tôn nghiêm và sự tôn vinh đối với tổ tiên, có nguồn gốc sâu xa từ vùng đất Trung Hoa. Vào thế kỷ XVI, loại đồ thờ này đã ghi dấu mặt tại Việt Nam, đầu tiên với Khám Thờ Từ Đạo Hạnh tại chùa Thầy. Ngày sau, Khám thờ đã trở thành một phần không thể thiếu của các không gian thờ cúng tại chùa Bà Tấm và Văn Miếu.

Có những nghiên cứu chuyên sâu về kiến trúc cho rằng, Khám thờ xuất phát từ các “am thờ” trong kiến trúc cổ xưa. Các ngôi đình xưa thường có phần cột cái nối từ gian giữa vào cột quân, tạo thành hình dạng hình chữ nhật. Từ hình thức và chức năng này, dễ dàng liên tưởng đến hình ảnh của một chiếc khám. Những nơi thờ như vậy thường được bưng kín, có ngai và các bài vị tương ứng.

Xem Thêm: Khám thờ

Mỗi khám thờ đẹp như một ngôi nhà nhỏ, mang trong mình sự linh thiêng và tinh thần thánh thiện cao viễn. Đây cũng là nơi hội tụ tinh hoa nghệ thuật. Truyền thống văn hóa trưng bày Khám thờ trong không gian gia tiên ngày nay đang được lưu giữ và phát triển, và không kém phần tìm kiếm bởi nhiều gia chủ.

Các mẫu khám thờ sau này có nhiều biến thể, từ những chiếc lớn được chạm trổ công phu, với mặt trước không chỉ có một y môn và một cửa, mà đôi khi được thiết kế tầng tầng lớp lớp. Cũng có những khám thờ được thiết kế đơn giản, nhỏ bé, với việc kết hợp mấy tấm ván trơn sơn màu đỏ.

Cấu tạo Khám thờ gia tiên gỗ

Khi nhìn từ trên xuống, mặt trước của Khám thờ có kết cấu như sau:

1. Mái: Mái được chạm hình hoa lá hoặc rồng chầu nguyệt. Đây là phần trên cùng của Khám thờ.
2. Cuốn Thư và Cửa Võng: Phần dưới mái là hình cuốn thư nối liền với cửa võng.
3. Cánh Cửa: Khám có một hoặc nhiều cánh cửa (tùy theo kích thước). Cánh cửa này có thể đóng mở và bên trong được đặt các linh vị tổ tiên. Chính giữa trên cửa thường được viết chữ “Thần Chủ” (神主), thể hiện tôn thờ thần chủ chính của gia đình.
4. Chân Khám Đầu Hổ Phù: Phần dưới cùng của Khám thờ, thường có chân khám được thiết kế theo hình đầu hổ phù.

Sơn Và Son Thếp: Khám thờ được sơn son thếp vàng, bạc hoặc sơn PU tùy theo sở thích và phong cách trang trí của gia chủ.

Nguyên Liệu: Khám thờ chủ yếu được làm bằng gỗ mít, gỗ dổi, gỗ gõ, hoặc gỗ hương.

Xuất Xứ Của Chữ “Thần Chủ”: Khi lập bàn thờ gia tiên, gia chủ thường tự viết hai chữ “Thần Chủ”. Tuy nhiên, đôi khi chữ “Chủ” thiếu đi một nét chấm. Trong trường hợp này, một vị quan có uy tín được mời đến để sử dụng son điền vào để hoàn thiện nét chấm, điều này được gọi là “khai hoa điểm nhãn”.

Ý Nghĩa Sâu Sắc Của Khám thờ gia tiên gỗ

Khám thờ, bất kể là dành cho gia tiên hay thờ các vị thần thánh, đều là một thế giới linh thiêng thu nhỏ, nơi hội tụ và trú ngụ của các hương linh. Được tạo nên từ gỗ tự nhiên như mít, dổi, vàng tâm, gụ, hay gỗ hương, mỗi bức Khám thờ mang trong mình vẻ đẹp của thiên nhiên và tinh hoa văn hóa dân tộc.

Nét đẹp của Khám thờ không chỉ là sự hoàn thiện về kỹ thuật, mà còn là sự thể hiện tâm hồn và tôn kính. Hình dáng và hoa văn cầu kỳ của Khám thờ cũng là một tác phẩm nghệ thuật kỳ công, thể hiện giá trị tâm linh cũng như phong cách nghệ thuật của từng thời kỳ.

Tín ngưỡng thờ cúng với Khám thờ là một phần không thể thiếu trong đời sống văn hóa của người Việt. Nó mang lại không chỉ sự tôn kính và biết ơn đối với tổ tiên mà còn là cách để kết nối thế hệ, tạo cầu nối giữa con cháu với ông bà, từ đó kể lại câu chuyện và tôn vinh tâm hồn của họ.

Xem Thêm: Ngai thờ

Hơn nữa, Khám thờ không chỉ đơn giản là một vật dụng thờ cúng, mà còn là di sản văn hóa, lưu giữ nét độc đáo của nghệ thuật truyền thống. Mỗi mẫu Khám thờ mang trong mình một phần của lịch sử và nghệ thuật kiến trúc của thời đại cụ thể, là nguồn tài liệu quý giá cho việc nghiên cứu về văn hóa dân tộc và kiến trúc truyền thống của Việt Nam.

Tóm lại, Khám thờ gia tiên gỗ không chỉ đơn thuần là một vật thờ cúng, mà là một biểu tượng văn hóa, tôn kính và tâm linh của người Việt, ghi dấu lại những giá trị tinh thần và văn hóa truyền thống qua các thế hệ.

Khám thờ gia tiên gỗ và Khám thờ Tượng, Mẫu

Khám thờ, bất kể là dành cho gia tiên hay tượng thần, đều được điêu khắc từ gỗ tự nhiên, tạo nên những tác phẩm tinh xảo. Hình dạng của khám thờ thường có mái, hoặc mái chảy về phía sau, tạo điểm nhấn về sự tôn nghiêm.

Khám thờ gia tiên gỗ, một tác phẩm đặc trưng, được chạm theo lối “trướng rủ màn che”. Hai bên cửa khám được điêu khắc với họa tiết hoa Mai uốn lượn cùng hai đầu chim Phượng, biểu trưng cho sự hòa quyện giữa Mai và Phượng. Y môn (cửa võng) thường chạm Hồng Trĩ hoặc hình tượng Long Quy Phụng. Bên ngoài cửa khám, hai cột được điêu khắc với hình dạng của đầu Rồng, tượng trưng cho sự gắn kết mạnh mẽ như sự hòa quyện giữa Trúc và Long.

Khám thờ Tượng, hay Khám thờ Mẫu, phục vụ cho việc đặt các tượng thần, tượng mẫu trong cộng đồng Tam Tứ Phủ. Đây có thể là tượng Tam Toà Thánh Mẫu, Ngũ Vị Tôn Quan, Ông Hoàng Bơ, Ông Hoàng Bảy, Ông Hoàng Mười, Quan Trần Triều, Cô Bản Đền, Cậu Bản Đền… Kích thước của khám thờ có thể rộng hoặc hẹp tùy thuộc vào mục đích sử dụng cho gia tiên hay tượng thần, và phù hợp với không gian thờ phụng.

Xem thêm: mẫu cửa võng triện

Những tác phẩm khám thờ được tạo ra từ các loại gỗ như gỗ mít, gỗ dổi, vàng tâm, gụ, hoặc gỗ hương. Chúng thường được trang trí bằng việc thếp vàng, thếp bạc hoặc sơn PU, tạo nên một bức tranh tinh tế về bài trí và màu sắc cho không gian thờ/điện thờ. Bằng sự kỳ công và tâm huyết, khám thờ trở thành một biểu tượng tôn nghiêm và tôn vinh đối với gia tiên và thần linh.

Kích thước khám thờ gia tiên phổ biến

Kích thước của Khám thờ gia tiên gỗ thường được xác định dựa trên các nguyên tắc của phong thủy và tuân thủ thước lỗ ban. Tùy thuộc vào kích thước của bàn thờ và không gian thờ cúng, kích thước của khám thờ gia tiên có thể khác nhau. Dưới đây là một số kích thước phổ biến cho Khám thờ gia tiên gỗ:

1. Chiều cao 1,07m x chiều sâu 0,42m x chiều ngang 0,81m.
2. Chiều cao 0,87m x chiều sâu 0,42m x chiều ngang 0,56m.

Kích thước này thường được chọn dựa trên tính linh hoạt và phù hợp với không gian cụ thể. Khám thờ gia tiên gỗ được xem như một ngôi cung điện thu nhỏ, với việc sơn son thiếp vàng hoặc thiếp bạc, và có ba mặt tả và mặt sau kín đáo. Mặt trước của khám thờ có thể mở, đóng như cửa, thường được chạm trổ tinh tế với hoa lá hóa rồng hoặc tứ linh hóa.

Phía trên mái của khám thờ thường được chạm với hình ảnh lá hóa rồng chầu vào bông hồng, biểu tượng cho mặt trăng và rồng chầu mặt nguyệt. Khám thờ thường có nhiều “cửa võng” theo lối “trướng rủ màn che” ở mặt trước. Bên trong khám thờ, được đặt các bài vị tượng trưng cho người được thờ, tạo nên một không gian uy nghiêm và kín đáo để linh hồn tổ tiên cư ngụ.

Những kích thước và chi tiết trên giúp tạo ra một Khám thờ gia tiên gỗ phù hợp với truyền thống phong thủy và vị trí trong không gian thờ cúng của gia đình.

Cách đặt khám thờ đúng trên bàn thờ

Khi sắp xếp đồ thờ cúng trên bàn thờ gia tiên, có một số nguyên tắc và vị trí cần lưu ý. Dưới đây là hướng dẫn về cách đặt Khám thờ đúng trên bàn thờ:

1. Ngai Thờ (hoặc Khám Thờ): Vị trí này có ý nghĩa tương đương với Khám thờ. Nếu gia đình bạn sử dụng Khám thờ, thì đặt nó tại vị trí này.
2. Vị Trí Khám Thờ Thần Tài: Đối với những gia đình tôn thờ Thần Tài, thường đặt Khám thờ này ở cửa chính của ngôi nhà. Nếu bạn có một doanh nghiệp, hãy đặt Khám thờ tại cửa chính của cửa hàng hoặc văn phòng.
3. Hướng của Khám Thờ: Hướng của Khám thờ nên được xem xét dựa trên cung mệnh của gia chủ. Đặt nó tại hướng vượng tài và hợp mệnh để tạo điều kiện thuận lợi cho sinh khí tốt, tăng vận may, và thu hút tài lộc.

Xem thêm: Tượng ông voi

Sơ đồ bố trí ban thờ cơ bản cũng có thể thay thế Khám thờ bằng Ngai thờ và ngược lại, tùy thuộc vào tôn giáo và truyền thống của gia đình.

Chắc chắn rằng việc đặt Khám thờ đúng cách sẽ tôn vinh linh hồn tổ tiên và mang lại may mắn và thịnh vượng cho gia đình.

Những lưu ý quan trọng khi chọn khám thờ gia tiên

1. Chọn Chất Liệu Gỗ Chất Lượng: Khám thờ gia tiên nên được làm từ các loại gỗ bền, ít bị tác động của mối mọt như gỗ mít, gỗ vàng tâm, gỗ hương, hay gỗ gụ. Đây là các loại gỗ tự nhiên có độ bền cao, giúp khám thờ tồn tại và phục vụ gia đình trong thời gian dài.
2. Tránh Sử Dụng Kim Loại: Không nên làm Khám thờ gia tiên gỗ bằng kim loại. Sự lạnh lẽo của kim loại có thể tạo ra không gian thờ cúng trở nên khó chịu và không thực sự linh thiêng.
3. Xác Định Kích Thước Phù Hợp: Trước khi mua khám thờ, hãy khảo sát diện tích ban thờ và phòng thờ để chọn kích thước phù hợp. Khám thờ cần hài hòa với không gian xung quanh, tạo nên sự cân đối và hài hòa trong việc thờ cúng.
4. Kiểm Tra Trước Khi Sơn: Nếu bạn chọn mua khám thờ chưa được sơn mà chỉ ở dạng mộc, hãy kiểm tra kỹ chất liệu gỗ trước khi tiến hành sơn. Điều này giúp đảm bảo bạn nhận được đúng loại gỗ mà bạn đã đặt hàng. Khi đã sơn phủ lên rồi, sẽ khó để phát hiện những lỗi sai về chất liệu gỗ.

Nhớ rằng, việc chọn mua Khám thờ gia tiên gỗ không chỉ đơn giản là việc mua sắm mà còn là việc lựa chọn một biểu tượng linh thiêng để thể hiện lòng tôn kính và sự kính trọng đối với ông bà tổ tiên.

Kết luận

Khám thờ gia tiên gỗ không chỉ đơn thuần là một đồ thờ cúng mà còn thể hiện sự kính trọng và tôn trọng đối với ông bà tổ tiên. Sự lựa chọn cẩn thận và phù hợp về chất liệu, kích thước và thiết kế của khám thờ sẽ tạo ra không gian thờ cúng ấm cúng và linh thiêng. Điều quan trọng là, khám thờ không chỉ đóng vai trò trong thờ cúng mà còn mang lại sự kết nối với nguồn gốc văn hóa và tôn giáo của gia đình.