Đồ Thờ – Tượng Tuyết Sương

Chúng ta đã quen với hình ảnh tượng các Đức Phật trong chùa với vẻ mặt an nhiên, từ bi cùng dung mạo, thân hình đẹp đẽ, chuẩn mực, có lẽ hình tượng Tuyết Sương được thờ trong chùa là phong phú nhất. Dựa theo cuộc đời, Ngài được tạc thành 4 loại tượng cho các giai đoạn khác nhau: (1) tượng Thích Ca sơ sinh – hình tượng một cậu bé tay chi thiên tay chỉ địa (2) Tượng Tuyết Sương: chỉ giai đoạn tu khổ hạnh trong núi tuyết, thân hình gầy guộc; (3) Tượng Thích Ca thuyết pháp được tạc theo điển Đức Thích Ca đã thành Phật – ngồi trên tòa sen, mặc áo pháp, một vai để trần, hai bàn tay bắt ấn Tam muội, nhục kế trên đỉnh đầu, đôi mắt mở ba phần tư, và mặc cà sa; (4) Tượng Nhập Niết Bàn: Đức Thích Ca lúc đã vào cõi siêu trần, tư thế nằm nghiêng sườn bên phải, cánh tay chống lên đỡ lấy đầu, mắt lim dim.

Trong 4 loại trên, 3 loại được coi khá phổ biến trong nhiều chùa. Trong bài này chỉ xin nêu những tìm hiểu về tượng Tuyết Sương – trong hình dạng một người cực kì gầy gò, chỉ còn da bọc xương, ngồi trong một tư thế khắc khổ.

Ý nghĩa Tượng Tuyết Sương

Tượng Tuyết Sương minh họa thời kỳ tu khổ hạnh của Đức PhậtThích Ca Mâu Ni trước khi thành Phật theo quy mẫu nhất định.

Theo Phật giáo, thì khi thái tử Tất Đạt Đa lìa bỏ gia đình đi tìm con đường giải thoát, đã trải qua việc tu học với nhiều vị thầy. Năm 29 tuổi, Ngài tìm lên núi tuyết, tự mình tu tập khổ hạnh sáu năm trời, mỗi ngày chỉ ăn một hạt vừng, khiến cho thân thể suy kiệt. Tu khổ hạnh là một trong các phương thức tu tập của Bàlamôn nhằm đạt chứng ngộ chân lý thượng đế, vươn lên thế giới tinh thần sáng láng. Ngài chấp nhận những cực hình thể xác để đạt giải thoát tinh thần. Trong trạng thái đó, thân thể ngài gầy gò, tiều tụy nhưng không lay chuyển được cái chí kiên cường của ngài. Đến năm thứ bảy thì ngài đắc đạo, từ bỏ khổ hạnh mà đạt đến giác ngộ để thành Phật.

Để truyền đạt cái chí kiên dũng của Ngài, trong nhiều ngôi chùa ở Việt Nam như chùa Bút Tháp (Bắc Ninh), chùa Tây Phương, chùa Trăm Gian,chùa Mía (Hà Nội), Chùa Keo(Thái Bình), …đều có pho tượng Tuyết Sương, tức Tượng Thích Ca khổ hạnh, thân thể khắc khổ, chỉ còn da bọc xương.

Vì sao tượng có tên gọi Tuyết Sương

Dãy núi Himalaya – nơi thái tử Tất Đạt Đa tu khổ hạnh là dãy núi cao nhất hành tinh, có 14 đỉnh núi cao nhất thế giới (trên 8.000 m), trải khắp 7 quốc gia: Bhutan, Trung Quốc, Ấn Độ, Nepal, Pakistan, Myanmar và Afghanistan. Tên gọi Himalaya mang ý nghĩa “nơi ở của tuyết” nên thường được gọi là Tuyết Sương. Vì thế tượng được mang tên Tuyết Sơn và danh hiệu đó được dùng cho thời kỳ khổ hạnh.

Mô tả chung về tượng Tuyết Sương

Tượng Tuyết Sương thường được tạc dưới dạng một người khắc khổ, gầy gò, ngồi trong tư thế tự nhiên thoải mái, đầu hơi nhô về phía trước, chân phải gấp ngang đặt áp sát bệ ngồi, chân trái chống thẳng, tay phải gấp thước thợ, đặt úp bàn tay lên đùi, tay trái hơi gấp, đặt cẳng tay lên đùi. Tượng chỉ khoác hờ mảnh áo trên vai trái, để lộ dường như cả bộ xương với những nếp nhăn, vặn trũng xuống. Đầu tượng là một khối căng tròn, khuôn mặt xương xương, hốc mắt và gò má lõm làm nổi khối đầu, chứa chất một sức sống mạnh mẽ.

Nghệ nhân xưa đã nắm rất vững giải phẫu cơ thể để sắp xếp, cấu tạo chuẩn xác cho tượng. Các nếp quần áo đổ dồn xuống dưới, như tăng vẻ tiều tụy của tượng, nhưng vẫn nhận thấy sự suy tư thanh thản trong ánh mắt xa xăm và toàn thân tĩnh tại, ung dung. Toàn thân tượng được sơn màu nâu đen, lấy bóng tối của khối hình để nổi lên trên toàn cảnh vàng son và khẳng định sự từ tâm nhà Phật, gợi cái chết hình thức để tôn cao cái sống bản thể.

Do khi đó Ngài chưa đắc đạo, chưa phải là Phật nên tượng Tuyết Sương không ngồi trên tòa sen.